Zijn gezicht is gelooid door de snijdende kou en het kristallijne winterlicht van de uitgestrekte toendra’s van Siberië. “Het is een hard bestaan. Je weet nooit waar je heen gaat. De rendieren bepalen waar we morgen zijn.” Met een groep mannelijke stamgenoten trekt hij over de bevroren en besneeuwde vlakten. Nu en dan slachten ze een van de dieren uit hun kudde. Het donkerrode vlees verdwijnt in een grote ijzeren pan op het vuur, het bloed wordt gedronken en elke vezel van het dier wordt gebruikt.

Dit is de leefwereld van de Toendra-Joekagieren in het uiterste noordoosten van Siberië. Met een kleine delegatie van de KNSM Sociëteit kijken we naar de documentaire Stemmen uit de toendra – De laatste der Joekagieren van Paul Enkelaar en Edwin Trommelen, onze gast op de komende Russische avond. De film geeft een beeld van de verdwijnende taal en cultuur van dit inheemse Siberische volk. Er zijn nog maar enkele tientallen Joekagieren die Joekagiers spreken en verstaan. Hun taal was verboden onder het communistische regime, maar sinds enige tijd wordt de taal weer onderwezen in een handvol kleine klasjes en twee gebroeders hebben een bescheiden grammatica en boeken vol sprookjes, vertellingen en verhalen in het Joekagiers geschreven. All is not lost… yet.

Prachtige opnames van dampende dieren in oneindig laagland. Hartverwarmende ontmoetingen tussen taalkundige Cecilia Odé en de Joekagierse moeders en oma’s, die haar bij terugkeer omarmen als een verloren dochter. Een bijzonder element in de Joekagierse cultuur is de gewoonte elkaar over belangrijke en minder belangrijke zaken toe te zingen. Een oud besje zingt met krakende stem haar volwassen zoon toe: “O lieve zoon, o lieve zoon, heb je het mes al gewet…? Is het klaar voor gebruik…?”

Ook in deze uithoek van het grote Russische rijk speelt wodka een belangrijke rol. De nationale drank brengt troost en warmte in woningen en nomadententen, bezegelt en verdiept vriendschappen. In een van de kleine basisdorpen van de Joekagieren is een winkeltje, of eigenlijk is het nauwelijks meer dan een toonbank, waar voornamelijk wodka wordt verkocht. Klanten komen binnen en mompelen iets, om schielijk weer te vertrekken met twee flessen in de hand, steeds twee flessen, alsof al het goede hier in tweeën komt… Ze zien er lekker uit, die flesjes, compact – we schatten de inhoud op 70 cl – en gevuld met een kristalheldere inhoud, even helder als het water van de bevroren rivier waarover de Joekagieren hun reis voortzetten.

Jérôme Gommers